MM Dataverse

Ethereum

Ethereum ဆိုတာ ၂၀၁၅ ခုနှစ်မှာ Vitalik Buterin က တီထွင်ခဲ့တဲ့ blockchain platform တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ Bitcoin လိုပဲ cryptocurrency တစ်မျိုးဖြစ်ပေမယ့် ရိုးရိုး ငွေလွှဲတာထက် ပိုပြီး စွမ်းဆောင်နိုင်ပါတယ်။ Ethereum ရဲ့ အဓိက ထူးခြားချက်က smart contract တွေ ရေးသားနိုင်တာပါ။ Smart contract ဆိုတာ blockchain ပေါ်မှာ အလိုအလျောက် အလုပ်လုပ်တဲ့ program တွေဖြစ်ပြီး ဘယ်သူမှ ပြင်ဆင်လို့မရအောင် လုံခြုံစိတ်ချရပါတယ်။

Ethereum မှာ သုံးတဲ့ ငွေကြေးယူနစ်ကို Ether (ETH) လို့ခေါ်ပါတယ်။ Ether ကို mining လုပ်ခြင်းအားဖြင့် ရရှိနိုင်သလို၊ cryptocurrency exchange တွေကနေလည်း ဝယ်ယူနိုင်ပါတယ်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာ Ethereum ဟာ proof-of-stake စနစ်ကို ပြောင်းလဲကျင့်သုံးခဲ့ပြီး စွမ်းအင်သုံးစွဲမှု ၉၉.၉၅% လျှော့ချနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

Ethereum platform ပေါ်မှာ decentralized application (DApp) တွေ တည်ဆောက်နိုင်ပါတယ်။ DApp တွေဟာ ဗဟိုထိန်းချုပ်မှု မရှိဘဲ blockchain ပေါ်မှာ လည်ပတ်နေတဲ့ application တွေဖြစ်ပါတယ်။ Decentralized Finance (DeFi)၊ Non-Fungible Token (NFT) marketplace တွေ၊ metaverse project တွေက Ethereum ပေါ်မှာ အများဆုံး တည်ဆောက်ထားကြပါတယ်။

Ethereum ရဲ့ နောက်ထပ် အားသာချက်တစ်ခုက developer community ကြီးမားတာဖြစ်ပါတယ်။ Solidity လို programming language နဲ့ smart contract တွေရေးသားနိုင်ပြီး MetaMask လို wallet တွေနဲ့ လွယ်ကူစွာ ချိတ်ဆက်အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ Gas fee တွေ မြင့်မားတာက အားနည်းချက်တစ်ခုဖြစ်ပေမယ့် layer 2 solution တွေနဲ့ ဖြေရှင်းနေကြပါတယ်။

Gas Fee

Gas fee ဆိုတာ blockchain network တွေပေါ်မှာ transaction တစ်ခု ပြုလုပ်တိုင်း ပေးဆောင်ရတဲ့ ကုန်ကျစရိတ် ဖြစ်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် Ethereum network မှာ gas fee ဟာ အရေးကြီးတဲ့ အခန်းကဏ္ဍက ပါဝင်ပါတယ်။ ဒီ fee တွေဟာ network ကို လည်ပတ်စေဖို့ validator တွေကို incentive ပေးတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

Gas fee ကို network ရဲ့ computing power နဲ့ storage လိုအပ်ချက်ပေါ် မူတည်ပြီး တွက်ချက်ပါတယ်။ ရိုးရှင်းတဲ့ token transfer လို transaction မျိုးဆိုရင် gas fee နည်းနည်းပဲ ကုန်ပေမယ့်၊ smart contract interaction တွေ၊ NFT minting လို complex operation တွေအတွက် gas fee ပိုများပါတယ်။ Gas price ဟာ network congestion ပေါ်မူတည်ပြီး အတက်အကျ ရှိနေပါတယ်။

Gas fee ကို gwei နဲ့ တိုင်းတာပြီး၊ gwei ဆိုတာ ETH ရဲ့ အသေးဆုံး unit ဖြစ်ပါတယ်။ Transaction တစ်ခုရဲ့ စုစုပေါင်း gas fee ဟာ gas limit နဲ့ gas price ကို မြှောက်ထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ User တွေအနေနဲ့ priority fee တိုးပေးခြင်းအားဖြင့် သူတို့ရဲ့ transaction ကို ပိုမြန်အောင် လုပ်နိုင်ပါတယ်။

Ethereum ရဲ့ EIP-1559 update က gas fee mechanism ကို ပြောင်းလဲခဲ့ပြီး base fee နဲ့ priority fee ဆိုပြီး နှစ်ပိုင်းခွဲလိုက်ပါတယ်။ Base fee က automatically adjust ဖြစ်ပြီး burn လုပ်ပစ်လိုက်ပါတယ်။ ဒီ mechanism က network ကို deflationary ဖြစ်စေပြီး gas fee တွေကို ပိုပြီး predictable ဖြစ်စေပါတယ်။

Gas fee မြင့်မားတာဟာ Ethereum network ရဲ့ အဓိက စိန်ခေါ်မှုတစ်ခု ဖြစ်နေပါတယ်။ ဒါကြောင့် Layer 2 solution တွေ၊ sidechain တွေကို အသုံးပြုပြီး gas fee တွေကို လျှော့ချဖို့ ကြိုးစားနေကြပါတယ်။ Polygon၊ Arbitrum၊ Optimism လို platform တွေက gas fee တွေကို သိသိသာသာ လျှော့ချပေးနိုင်ပါတယ်။

Gas fee တွေကို optimize လုပ်ဖို့အတွက် user တွေအနေနဲ့ network congestion နည်းတဲ့ အချိန်တွေမှာ transaction လုပ်ခြင်း၊ gas tracker တွေကို အသုံးပြုခြင်း၊ batch transaction တွေ စုပြီးလုပ်ခြင်းစတဲ့ နည်းဗျူဟာတွေကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ DeFi protocol တွေကလည်း gas optimization အတွက် နည်းပညာအသစ်တွေကို မြဲမြံစွာ ရှာဖွေနေကြပါတယ်။

Layer 2 Solution

Layer 2 solution ဆိုတာ blockchain တွေရဲ့ scalability ပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့အတွက် main blockchain (Layer 1) ရဲ့ အပေါ်မှာ ထပ်ဆောက်ထားတဲ့ network တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် Ethereum လို popular blockchain တွေမှာ transaction ပမာဏ များလာတာနဲ့အမျှ network congestion ဖြစ်လာပြီး gas fee တွေ မြင့်တက်လာတဲ့ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့ Layer 2 solution တွေကို အသုံးပြုကြပါတယ်။

Layer 2 solution တွေထဲမှာ အဓိကအားဖြင့် Rollup နည်းပညာကို အသုံးများကြပါတယ်။ Optimistic Rollups နဲ့ Zero-Knowledge (ZK) Rollups ဆိုပြီး အမျိုးအစား နှစ်မျိုးရှိပါတယ်။ Optimistic Rollups က transaction တွေကို main chain ပေါ်မှာ အတည်မပြုခင် fraud proof ကို စောင့်ဆိုင်းပြီး၊ ZK Rollups ကတော့ cryptographic proof တွေသုံးပြီး transaction တွေကို ချက်ချင်း validate လုပ်နိုင်ပါတယ်။

လက်ရှိ popular ဖြစ်နေတဲ့ Layer 2 solution တွေထဲမှာ Arbitrum၊ Optimism တို့က Optimistic Rollups ကို အသုံးပြုပြီး၊ zkSync၊ StarkNet တို့က ZK Rollups နည်းပညာကို အသုံးပြုကြပါတယ်။ ဒီ solution တွေက main chain ရဲ့ security ကို အပြည့်အဝ ရယူထားပြီး transaction fee တွေကို သိသိသာသာ လျှော့ချပေးနိုင်ပါတယ်။

Layer 2 တွေရဲ့ နောက်ထပ်အားသာချက်က transaction speed ပိုမြန်တာပါ။ Layer 1 မှာ transaction တစ်ခုပြီးမြောက်ဖို့ မိနစ်အတော်ကြာနိုင်ပေမယ့် Layer 2 မှာ စက္ကန့်ပိုင်းအတွင်း ပြီးမြောက်နိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် DeFi protocol တွေ၊ NFT marketplace တွေ၊ gaming platform တွေကလည်း Layer 2 ပေါ်မှာ run လို့ရတာကြောင့် user experience ပိုကောင်းမွန်စေပါတယ်။

Layer 2 ecosystem မှာ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကတော့ liquidity fragmentation၊ cross-chain bridge တွေရဲ့ security risk တွေ၊ user education လိုအပ်နေတာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ သို့သော်လည်း blockchain industry က Layer 2 solution တွေကို အားပေးထောက်ခံနေကြပြီး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေလည်း များစွာဝင်ရောက်လာပါတယ်။

Ethereum ရဲ့ roadmap မှာလည်း Layer 2 တွေကို အထူးအလေးပေးထားပြီး “rollup-centric scaling” လမ်းကြောင်းကို ရွေးချယ်ထားပါတယ်။ နောင်အနာဂတ်မှာ Layer 2 solution တွေဟာ blockchain adoption အတွက် အရေးပါတဲ့ infrastructure တစ်ခုအဖြစ် ဆက်လက်ရပ်တည်သွားမှာ ဖြစ်ပြီး၊ blockchain technology ကို လူသုံးများတဲ့ platform တစ်ခုဖြစ်လာအောင် တွန်းအားပေးမယ့် တွန်းအားတစ်ခု ဖြစ်လာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

Original Article – https://medium.com/@minsithu_53495/ethereum-%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA-layer-2-solution-%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8-85f17490e982