IPFS နှင့် အခြား Decentralized Storage System များအကြောင်း
IPFS (InterPlanetary File System) သည် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုကင်းသော peer-to-peer network စနစ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး content-addressed၊ versioned တွေကို distribute လုပ်နိုင်အောင် ဒီဇိုင်းထုတ်ထားတဲ့ protocol တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ protocol က ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက computer တွေကို တစ်ခုတည်းသော distributed file system အဖြစ် ချိတ်ဆက်ပေးပါတယ်။
IPFS ရဲ့ အဓိက feature တွေထဲက တစ်ခုကတော့ content addressing ဖြစ်ပါတယ်။ ပုံမှန် web မှာ URL တွေသုံးပြီး server တွေဆီက content တွေကို ရယူသလို မဟုတ်ပဲ IPFS က content ကို hash value တစ်ခုနဲ့ identify လုပ်ပါတယ်။ ဥပမာအနေနဲ့ file တစ်ခုကို IPFS မှာ upload လုပ်လိုက်ရင် CIDv1 လို့ခေါ်တဲ့ unique identifier တစ်ခုရမှာဖြစ်ပါတယ်။
IPFS နဲ့ တူညီတဲ့ decentralized storage system တွေထဲက နာမည်ကြီးတာတွေကတော့
Filecoin — IPFS ကို အခြေခံထားပြီး storage provider တွေကို incentive ပေးတဲ့ blockchain network တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ Provider တွေက storage space တွေပေးပြီး FIL token ရယူကြပါတယ်။
Storj — End-to-end encryption သုံးထားတဲ့ decentralized cloud storage platform တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ User တွေရဲ့ data တွေကို encryted ပြီး fragment တွေအဖြစ် ခွဲကာ network တစ်ခုလုံးမှာ distribute လုပ်ထားပါတယ်။
Sia — Blockchain technology သုံးထားတဲ့ decentralized storage marketplace တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ Siacoin (SC) token သုံးပြီး storage provider တွေနဲ့ renter တွေကို ချိတ်ဆက်ပေးပါတယ်။
ဒီ system တွေအားလုံးဟာ traditional cloud storage တွေနဲ့ မတူတဲ့ အားသာချက်တွေရှိပါတယ်။ ဗဟိုထိန်းချုပ်မှု မရှိခြင်း၊ censorship resistance ရှိခြင်း၊ data redundancy ကောင်းမွန်ခြင်းတို့ဖြစ်ပါတယ်။ သို့သော် adoption မှာ စိန်ခေါ်မှုတွေရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး latency၊ bandwidth စတဲ့ technical ပြဿနာတွေလည်း ရှိနေပါသေးတယ်။
ဒီနည်းပညာတွေဟာ Web3 ecosystem မှာ အရေးကြီးတဲ့ အခန်းကဏ္ဍက ပါဝင်နေပြီး အနာဂတ်မှာ traditional storage solution တွေကို အစားထိုးလာနိုင်မယ့် နည်းပညာတွေဖြစ်ပါတယ်။ Developer တွေအနေနဲ့ သူတို့ရဲ့ use case နဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ solution ကို ရွေးချယ်နိုင်ဖို့ တစ်ခုချင်းစီရဲ့ အားသာချက်၊ အားနည်းချက်တွေကို သေချာလေ့လာသင့်ပါတယ်။
IPFS ရဲ့ သင်္ချာကို ရိုးရှင်းစွာ လေ့လာခြင်း
IPFS ကို နားလည်ဖို့ ရိုးရှင်းတဲ့ ဥပမာတစ်ခုနဲ့ စကြပါစို့။ စာကြည့်တိုက်ကြီးတစ်ခုကို စဉ်းစားကြည့်ပါ။ စာအုပ်တစ်အုပ်ကို ရှာဖွေဖို့ သင်က စာအုပ်စင်နံပါတ်၊ အလျားလိုက်နံပါတ်စတဲ့ တည်နေရာကို သိဖို့လိုပါတယ်။ ဒါဟာ traditional web လို URL တွေနဲ့ တူပါတယ်။
IPFS မှာတော့ မတူပါဘူး။ စာအုပ်တိုင်းမှာ သူ့ရဲ့ content ပေါ်မူတည်ပြီး unique ဖြစ်တဲ့ နံပါတ်တစ်ခု (hash) ရှိပါတယ်။ ဒီနံပါတ်ကို သိရင် စာအုပ်က ဘယ်နေရာမှာပဲရှိရှိ ရှာတွေ့နိုင်ပါတယ်။
Hash function ဆိုတာ ဘာလဲဆိုတော့ — စာသား သို့မဟုတ် ဖိုင်တစ်ခုကို အတိုကောက်နံပါတ် (သို့) စာလုံးတွေအဖြစ် ပြောင်းပေးတဲ့ သင်္ချာညီမျှခြင်းတစ်ခုပါ။ ဥပမာ “မင်္ဂလာပါ” ဆိုတဲ့ စာသားကို hash လုပ်ရင် “4a2b8c” လို နံပါတ်တစ်ခု ရနိုင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ စာသားလေးကို တစ်လုံးပဲ ပြောင်းလိုက်ရင်တောင် hash က လုံးဝကွဲပြားသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
IPFS မှာ Merkle DAG လို့ခေါ်တဲ့ သင်္ချာနည်းလမ်းကိုလည်း သုံးပါတယ်။ ဒါကို မိသားစုသစ်ပင် (family tree) လိုမျိုး မြင်ကြည့်နိုင်ပါတယ်။ ဖိုင်ကြီးတစ်ခုကို အပိုင်းလေးတွေ ခွဲလိုက်ပြီး တစ်ပိုင်းချင်းစီကို hash လုပ်ပါတယ်။ ပြီးတော့မှ အဲ့ဒီ hash တွေကို ပြန်ပေါင်းပြီး နောက်ထပ် hash တစ်ခု ထုတ်ပါတယ်။ ဒီနည်းနဲ့ ဖိုင်ကြီးတွေကို efficient ဖြစ်အောင် စီမံနိုင်ပါတယ်။
Content ID (CID) ဆိုတာကတော့ ဖိုင်တစ်ခုရဲ့ နောက်ဆုံး hash value ပါ။ ဥပမာ — “QmX7uaR…” လိုမျိုး ရှည်လျားတဲ့ စာလုံးနဲ့ နံပါတ်တွဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ CID က ဖိုင်တစ်ခုရဲ့ သက်သေခံလက်မှတ်လိုပါပဲ။ CID တူရင် content လည်း အတူတူပဲ ဖြစ်ရမယ်။
ဒီစနစ်ရဲ့ အားသာချက်က ဘာလဲဆိုတော့ — server တစ်ခုတည်းကနေ ဖိုင်တွေကို ယူစရာမလိုတော့ပါဘူး။ CID ကို သိထားရင် နီးစပ်ရာ computer ကနေ ဖိုင်ကို ရယူနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဖိုင်တွေ ပြင်ဆင်မှုမရှိကြောင်းကိုလည်း hash တွေက အာမခံပေးနိုင်ပါတယ်။
IPFS ဟာ ဒီသင်္ချာနည်းလမ်းတွေကို သုံးပြီး ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု ကင်းမဲ့တဲ့၊ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ ဖိုင်မျှဝေခြင်းစနစ်ကို ဖန်တီးထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ရှုပ်ထွေးတဲ့ သင်္ချာပုံသေနည်းတွေ သုံးထားပေမယ့် နောက်ဆုံးရလဒ်ကတော့ ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့အင်တာနက်ဖြစ်လာစေဖို့ပါပဲ။
Filecoin
ဒီနေ့ခေတ်မှာ Google Drive တို့ Dropbox တို့လို centralized storage provider တွေကို အားကိုးနေကြရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီစနစ်တွေမှာ privacy စိုးရိမ်စရာတွေ၊ single point of failure တွေ ရှိနေပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် Protocol Labs က Filecoin ဆိုတဲ့ decentralized storage network တစ်ခုကို တီထွင်ခဲ့ပါတယ်။
Filecoin ရဲ့ အဓိကရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက computer တွေရဲ့ မသုံးဘဲ ကျန်နေတဲ့ storage space တွေကို marketplace တစ်ခုအနေနဲ့ စုစည်းပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ IPFS ဆိုတဲ့ peer-to-peer network protocol ပေါ်မှာ အခြေခံထားပြီး blockchain technology ကို အသုံးပြုထားပါတယ်။
ဒီ network မှာ အဓိက player နှစ်မျိုးရှိပါတယ်။ ပထမတစ်မျိုးက storage provider တွေ (သို့) miner တွေဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့က ကိုယ့်ရဲ့ hardware တွေနဲ့ storage space တွေကို network ထဲ ထည့်သွင်းပြီး FIL token တွေ ရယူကြပါတယ်။ နောက်တစ်မျိုးကတော့ client တွေဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့က storage space လိုအပ်တဲ့ user တွေဖြစ်ပြီး FIL token နဲ့ storage ဝယ်ယူအသုံးပြုကြပါတယ်။
Filecoin က စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတဲ့ technical mechanism တွေ သုံးထားပါတယ်။ Provider တွေအနေနဲ့ data တွေကို တကယ်သိမ်းဆည်းထားကြောင်း သက်သေပြနိုင်ဖို့ Proof-of-Replication (PoRep) နဲ့ Proof-of-Spacetime (PoSt) ဆိုတဲ့ cryptographic proof တွေ သုံးထားပါတယ်။ ဒါ့အပြင် smart contract တွေနဲ့ ငွေပေးချေမှုစနစ်တွေကိုလည်း automate လုပ်ထားပါတယ်။
Network ရဲ့ economy ကို FIL token က ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။ Storage provider တွေက သူတို့ထည့်ဝင်တဲ့ storage capacity ပေါ်မူတည်ပြီး FIL token တွေ ရရှိပါတယ်။ Client တွေကလည်း storage ဝယ်ယူဖို့ FIL token သုံးရပါတယ်။ Token supply က 2 billion FIL ဖြစ်ပြီး mining rewards တွေကနေ တဖြည်းဖြည်း distribute လုပ်သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
Filecoin ရဲ့ အသုံးဝင်မှုတွေက များပြားလှပါတယ်။ Enterprise တွေအတွက် large-scale backup နဲ့ archive storage တွေ၊ NFT project တွေအတွက် metadata storage တွေ၊ decentralized website တွေအတွက် hosting solution တွေအဖြစ် အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ Individual user တွေကလည်း Google Drive အစား decentralized cloud storage အဖြစ် အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
သို့သော်လည်း Technical စိန်ခေါ်မှုတွေ အများကြီး ရှိနေပါသေးတယ်။ Network scale ကြီးလာတာနဲ့အမျှ transaction processing နဲ့ bandwidth limitation တွေ၊ cryptographic security နဲ့ privacy ပြဿနာတွေ၊ user experience နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ complexity တွေ ရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် Protocol Labs နဲ့ developer community က ဒီပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ အစဉ်တစိုက် ကြိုးပမ်းနေကြပါတယ်။
Filecoin ဟာ Web3 ecosystem ရဲ့ အရေးကြီးတဲ့ infrastructure တစ်ခုဖြစ်လာပါတယ်။ Traditional cloud storage တွေနဲ့ မတူတဲ့ decentralized ရွေးချယ်စရာအဖြေတစ်ခုအနေနဲ့ ရပ်တည်နိုင်ပါတယ်။ Developer tools တွေ၊ application framework တွေ တိုးတက်လာတာနဲ့အမျှ adoption က ပိုများလာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
Filecoin ရဲ့ အားသာချက်တွေထဲက တစ်ခုကတော့ data sovereignty ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ User တွေက သူတို့ data တွေကို ဘယ်သူက store လုပ်မလဲ၊ ဘယ်လို encrypt လုပ်မလဲ စတာတွေကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပါတယ်။ Provider တွေကလည်း network မှာ ပါဝင်ပြီး ဝင်ငွေရှာနိုင်ပါတယ်။ ဒါဟာ decentralized internet ရဲ့ အနာဂတ်မြင်ကွင်းတစ်ခုကို ဖော်ဆောင်နေတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
Filecoin ရဲ့ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ အသေးစိတ်ကို ရှင်းပြပေးပါမယ်။
Filecoin ဟာ decentralized storage network တစ်ခုဖြစ်ပြီး blockchain နည်းပညာကို အသုံးပြုထားပါတယ်။ ဒီ system မှာ storage provider တွေက သူတို့ရဲ့ storage space တွေကို network ပေါ်မှာ ငှားရမ်းနိုင်ပြီး၊ user တွေကနေ ဒီ storage တွေကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
အဓိက technical components တွေကို ရှင်းပြပေးပါမယ်။
၁။ Proof of Replication (PoRep)
ဒါက Filecoin ရဲ့ အရေးကြီးတဲ့ consensus mechanism တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ Storage provider တွေဟာ သူတို့ဆီမှာ data တွေကို သိမ်းဆည်းထားကြောင်း prove လုပ်ရပါတယ်။ PoRep က cryptographic proof တစ်ခုဖြစ်ပြီး provider တွေက client data တွေကို unique copy အနေနဲ့ physical storage ပေါ်မှာ store လုပ်ထားကြောင်း သက်သေပြနိုင်ပါတယ်။
၂။ Proof of Spacetime (PoSt)
PoSt ကတော့ storage provider တွေက သူတို့ရဲ့ data တွေကို specified time period တစ်ခုအတွင်း ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားကြောင်း prove လုပ်ဖို့ အသုံးပြုပါတယ်။ ဒီ proof က random challenge တွေကို အသုံးပြုပြီး provider တွေက data တွေကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းမှုလုပ်နေကြောင်း အတည်ပြုချက် လုပ်ပါတယ်။
၃။ Storage Market
Filecoin ရဲ့ storage market မှာ client နဲ့ provider တွေက သဘောတူညီချက်တွေ လုပ်ကြပါတယ်။ Smart contract တွေက အလိုအလျောက် ဒီ သဘောတူညီချက် တွေကို execute လုပ်ပေးပါတယ်။ Deal တွေမှာ data size၊ storage duration နဲ့ price စတဲ့ terms တွေ ပါဝင်ပါတယ်။
၄။ Retrieval Market
ဒီ market မှာတော့ client တွေက သူတို့ရဲ့ data တွေကို provider တွေဆီကနေ ပြန်လည်ရယူနိုင်ပါတယ်။ Retrieval miner တွေက data တွေကို efficient ဖြစ်အောင် serve လုပ်ပေးပြီး၊ micropayment channel တွေကနေ တစ်ဆင့် payment တွေကို လက်ခံရရှိပါတယ်။
၅။ IPFS Integration
Filecoin က InterPlanetary File System (IPFS) နဲ့ integrate လုပ်ထားပါတယ်။ IPFS က content-addressed storage protocol တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ data တွေကို efficient ဖြစ်အောင် distribute လုပ်ပေးပါတယ်။ Content Identifier (CID) တွေကို အသုံးပြုပြီး data တွေကို unique ဖြစ်တဲ့ hash တွေနဲ့ identify လုပ်ပါတယ်။
၆။ FIL Token Economy
Filecoin network မှာ FIL token ကို native cryptocurrency အဖြစ် အသုံးပြုပါတယ်။ Storage provider တွေက block reward တွေနဲ့ storage fees တွေကို FIL token နဲ့ ရရှိပြီး၊ client တွေကလည်း storage service တွေအတွက် FIL token နဲ့ ငွေပေးချေရပါတယ်။
အထက်ပါ components တွေအားလုံးက cryptographic proof တွေ၊ economic incentives တွေနဲ့ decentralized network architecture တွေကို အသုံးပြုပြီး စိတ်ချရပြီး၊ အသုံးဝင်တဲ့စနစ်ဖြစ်တဲ့ decentralized storage system တစ်ခုကို ဖန်တီးထားပါတယ်။ ဒီ စနစ်က traditional cloud storage တွေထက် ပိုပြီး ပွင့်လင်းမြင်သာမှုဖြစ်ပြီး၊ censorship-resistant လည်း ဖြစ်ပါတယ်။
Leave a Reply